De territoriale en ruimtelijke dimensie, voorwaarde voor een succesvolle transitie naar een circulaire economie?

De Europese markt voor afval en secundaire grondstoffen versterken om de transitie naar een minder afhankelijke, meer concurrerende en koolstofvrije economie te versnellen: dat is het doel van de Circular Economy Act van de Europese Unie, die voor 2026 wordt verwacht.

Alvorens deze toekomstige tekst op te stellen, is de Europese Commissie een openbare raadpleging gestart bij de betrokken actoren. In dit kader wilde Perspective een aspect onder de aandacht brengen dat nog te weinig aan bod komt bij de besprekingen: de territoriale en ruimtelijke dimensie van de transitie naar een circulaire economie.

Waarom is dit belangrijk? Ruimte speelt niet louter een ondersteunende rol, maar vormt ook een strategische hulpbron. Het is in gebieden dat circulariteit vorm krijgt, gestructureerd wordt en waarde creëert. En om secundaire grondstoffen te recyclen en terug te winnen, is ruimte nodig! Maar ook moet de afstand die materiaalstromen afleggen zo veel mogelijk worden beperkt. Daarom zijn stedelijke gebieden goed geplaatst om een vooraanstaande rol te spelen bij de ontwikkeling van een circulaire economie. Zonder aandacht voor stedelijke en territoriale vraagstukken dreigen de Europese ambities louter theoretisch te blijven.

Perspective roept de Commissie dan ook op om ruimtelijke ordening volledig mee te nemen in de toekomstige Wetgeving en beveelt aan om:

• Een territoriale benadering van circulaire economie te hanteren om economische behoeften, milieubeperkingen en de kwaliteit van de leefomgeving op verschillende niveaus op elkaar af te stemmen.
• Nieuwe vormen van industriële productie in de stad te ontwikkelen, die zijn geïntegreerd in en compatibel zijn met hun omgeving en op harmonieuze wijze aansluiten bij andere stedelijke functies
• Het hergebruik van gebouwen, materialen en ruimten aan te moedigen in plaats van te slopen, weer op te bouwen en nieuwe gronden te gebruiken
• Verder te kijken dan kritieke grondstoffen en rekening te houden met de stromen van bouwmaterialen, biomassa, infrastructuur en consumptiegoederen
• Circulariteit te bevorderen vanaf het ontwerp en gedurende de hele levenscyclus, en hergebruik en reparatie voorrang te geven boven uitsluitend recycling
• De belangrijke rol van territoriale actoren te erkennen en ze bij het proces te betrekken, en de onderlinge samenhang tussen de verschillende Europese wetgevingen met ruimtelijke impact te verbeteren.

Perspective roept de Commissie ook op om actoren op het gebied van ruimtelijke ordening te betrekken bij toekomstige besprekingen en bij de uitwerking van de Wetgeving op het gebied van circulaire economie. Daarnaast wordt de Commissie gevraagd om lokale en transnationale initiatieven te ondersteunen die al aan het experimenteren zijn met nieuwe vormen van circulariteit.