Schaarbeek-Vorming: grote uitdagingen voor de laatste grote gewestelijke grondreserve

perspective.brussels kreeg de opdracht van de Brusselse regering om een nieuwe totaalvisie voor de toekomst van de site Schaarbeek-Vorming te ontwikkelen. Als onderdeel hiervan werd een analyse uitgevoerd over het economische en logistieke potentieel van de site. Het vormgeven van de visie gebeurt aan de hand van een inspraakproces met de actoren en het grote publiek.

Het braakliggende spoorwegterrein Schaarbeek-Vorming ligt in het noorden van het Brussels Gewest. De locatie heeft een groot ontwikkelingspotentieel om twee belangrijke redenen: de geografische ligging, verbonden met belangrijke multimodale transportinfrastructuur, en de omvang. Het gebied in kwestie heeft een oppervlakte van ongeveer 60 hectare, wat overeenkomt met 90 voetbalvelden.

Perspective heeft de opdracht gekregen van de Brusselse regering om een nieuwe visie voor dit gebied te ontwikkelen. Het doel bestaat erin manieren te vinden om dit gebied om te vormen tot een nieuw economisch en logistiek knooppunt. Deze visie houdt met name het volgende in:

• een economische activiteitenzone met sociaal en ecologisch aantrekkelijke productieactiviteiten
• een logistiek platform dat gebruikmaakt van de trimodale transportverbindingen van de site (spoor, water en weg)
• het uitbouwen van het groenblauwe netwerk en het openleggen van de Zenne

De werkzaamheden voor deze nieuwe visie zijn gestart in de zomer van 2023. Er is een diagnose aan de gang, gebaseerd op specifieke studies naar belangrijke thema’s. Met name een studie naar het logistieke en economische potentieel werd uitgevoerd en is nu beschikbaar. Een studie naar de biodiversiteit op de site is nog lopende.

Deze analyses zullen worden aangevuld met andere, met name de studie die door de Haven van Brussel over het logistieke platform.

Economisch en logistiek potentieel: enkele vaststellingen

De omgeving van Schaarbeek-Vorming heeft een stabiel economisch weefsel met bedrijven die al lang actief zijn binnen verschillende sectoren: groothandel, voeding, bouw, distributienetwerken en transport. Het gebied is ook belangrijk op het gebied van werkgelegenheid, vooral voor laaggeschoolde Brusselaars. De havencluster (alle bedrijven betrokken bij havenactiviteiten) is goed voor 4661 directe arbeidsplaatsen in 2018 (voltijdse equivalenten), of ongeveer 5000 mensen. Het ontwikkelingspotentieel voor activiteiten in deze sectoren, gekoppeld aan de havencluster, is dan ook belangrijk.

Dit is des te meer omdat bedrijven in deze sectoren moeite hebben om ruimte te vinden binnen in het Brussels gewest.

We observeren een trend in het Gewest en daarbuiten waarbij economische activiteiten verhuizen, met steeds meer bedrijven die zich in de rand vestigen. Het potentieel van gebieden die kunnen worden ingezet voor economische activiteiten, zoals Schaarbeek-Vorming, is dus belangrijk.

Uit de studie van Perspective blijkt dat de sectoren voeding en bouw het grootste potentieel bieden voor de bestemming van de site, met duurzame logistiek en circulariteit als rode draad. Het doel is om een ecosysteem van bedrijven te huisvesten die verbonden zijn aan de verschillende activiteitenclusters op de site. De mogelijke relatie met de activiteiten die al aanwezig zijn in de perimeter wordt aangetoond.

Het doel is bijvoorbeeld om de ontwikkelingsmogelijkheden te onderzoeken in samenhang met voorzieningen en projecten op het gebied van energie (warmtenet, waterstof, biomethanisatie), water (kanaal, Zenne) en landschap (coulissenlandschap, ecologisch en recreatief netwerk ...).

Volgende stappen

Er worden momenteel verschillende scenario’s bestudeerd voor de toekomst van het braakliggend spoorwegterrein Schaarbeek-Vorming. De Brusselse regering zal een voorkeursscenario kiezen op basis van de uitgevoerde analyses en de resultaten van het dynamische overlegproces met de betrokken actoren en het grote publiek. Een inspraakproces loopt sinds de opstart van het project, verscheidene actoren werden al betrokken tijdens rondetafelgesprekken en bijeenkomsten voor collectieve intelligentie.